صنعت صد ساله ایرانی در پیچ و خم مشکلات/ راه سنگلاخی صنعت چاپ برای توسعه

به گزارش موج رسا; صنعت نشر کتاب در ایران به‌طورکلی قدمتی صد ساله دارد و مرکزیت آن هم در تهران به عنوان پایتخت این کشور محسوس‌تر است. اگر چه در استان‎ها نیز مشکلات صنعت چاپ کمتر از مرکز کشور نیست.

صنعت نشر از دیرباز مورد توجه اهالی کتاب بوده و گاهی این صنعت به صورت مورثی اداره می‎شده است کما اینکه در نگاهی گذرا به وضعیت صنعت چاپ در ایران متوجه این موضوع می‎شویم که خاندان‎های مختلفی این صنعت را به عنوان هنر خانوادگی خود در گذشته انجام داده و یا در حال حاضر نیز تعدادی از این چاپخانه‎ها موروثی است.

در واقع نسل اول ناشران ایران که مشهور به «علمی»‌هاهستند،یک دستگاه ماشین چاپ سنگی با لوازم آن را خریداری کرده و در تهران شروع به فعالیت در این عرصه می‎کنند.

با روی کار آمدن چاپخانه‎های جدید این صنعت وارد فاز جدید شد و نام‌هایی چون انتشارات نیل، زمان، آگاه، مروارید، خوارزمی، روزن، سپهر، توس، دنیا، بامداد، دهخدا پا به عرصه صنعت چاپ می‎گذارند. 

با گذشت زمان و از مورثی در آمدن صنعت چاپ پای عده‎ای فرهیخته به میان می‎آید اما نسل سوم فعالان این عرصه بیشتر به دلایل اقتصادی به این صنعت روی آورده‎اند.

واقعیت تلخ امروز این صنعت این است که تعطیلی گریبانگیر این صنعت شده است و ناشران غیر وابسته را مشکلات این بخش بیشتر دربرگرفته است.

همه می‎دانیم که با تعطیلی هر انتشاراتی، ده‌ها شغل دیگر از قبیل چاپ،صحافی،کاغذ و کتاب‌فروشی هم تعطیل می‌شوند.

بحث حل بحران کاغذ که داد ناشران داخلی را در آورده بود به گفته وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از شرایط بحرانی خارج شده است.

اگر چه صنعت چاپ گذشته از مزیت‏های بیشماری که برخوردار است اما در طول حیات خود نیز این صنعت با مشکلات عدیده‎ای مواجه شده است،نمایشگاه استانی کتاب در زنجان فرصتی بود تا با ناشران و چاپخانه‎داران بیشتر گفت‎و‎گو کرده و وضعیت این صنعت را از دیدگاه آنان بپرسیم.

مسئول اجرایی نشر نیماژ به خبرنگار موج رسا،گفت: در حال حاضر هیچ طرح حمایتی از ناشران وجود ندارد و  نمایشگاه‎های کتاب نیز به دلیل کاهش قدرت خرید مردم فروش خوبی ندارد.

محمدگنابادی با اشاره به مشکلات نشر در حال حاضر، افزود: کتاب در جوامع دیگر به عنوان کالای ضروری محسوب می‎شود اما متاسفانه در ایران کالای ضروری نیست.

مسئول اجرایی نشر نیماژ خاطرنشان کرد: وجود ناشران کلاهبردار که از فعالیت دیگر ناشران استفاده می‏کنند،از مشکلات عمده نشر محسوب می‏شود چرا که برخی از ناشران کتابی را که توسط ناشر ترجمه شده است با تغییر ترجمه چاپ می‎کنند که این امر مشکلاتی را برای ناشران واقعی پیش می‏آورد و به این دلیل که ناشران حق‎التالیف نمی‎دهند کتاب‏ها را با 40 تا 50 درصد تخفیف عرضه می‎کنند که این موضوع موجب زمین خوردن صنعت چاپ می‎شود.

مسئول اجرایی نشر نیماژ با اشاره به افزایش قیمت کاغذ در حال حاضر ،گفت:دولت نیز هیچ حمایتی از ناشران ندارد.

گنابادی مشکل کنونی کاغذ را عدم فروش از سوی فروشندگان عنوان کرد و گفت: با فروش کاغذ، فروشنده مجبور است با قیمت گزافتری خریداری کند که این امر موجب شده تا فروش کاغذ نیز کاهش یابد.

وی افزود: در حال حاضر هیچ طرح حمایتی از ناشران وجود ندارد و  نمایشگاه‎های کتاب نیز به دلیل کاهش قدرت خرید مردم فروش خوبی ندارد.

مدیر‌مسوول انتشارات عروج اندیشه نیز با اشاره به افزایش قیمت کتاب، اظهار کرد: این افزایش موجب شده تا نشر کتاب نیز با مشکل مواجه شده و گاهی این افزایش به بیش از 100 درصد نیز رسیده است.

محمدرضا مقدم وضعیت نشر را نامطلوب ارزیابی کرد و گفت:در حال حاضر کسی رغبت به نشر به دلیل مشکلات عدیده آن، ندارد.

وی با بیان اینکه در هر شهری میزان کتاب‎خوان و افرادی که کتاب خریداری می‏کنند، متفاوت است،افزود: به دلیل افزایش قیمت، کتابخوانی تحت‎الشعاع قرار گرفته است.

مقدم با اشاره به اینکه در سال گذشته یک بند گلاسه به قیمت 85 هزار تومان خریداری می‎شد، افزود: در حال حاضر قیمت آن به بالای 200 هزار تومان رسیده است.

وی ادامه داد: یک کتاب گلاسه 12 صفحه که در گذشته بین 2 و تا 3 هزار تومان به فروش می‎رسید در حال حاضر به 6 هزار تومان رسیده است و این امر موجب کاهش قدرت خرید مردم شده است.

کیوان محمدی از انتشارات مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس نیز در این زمینه اظهار داشت: چاپ کتاب در حال حاضر با مشکلات بسیاری مواجه شده است و نبود کاغذ و گرانی آن به این بحران دامن زده است.

وی کاهش قدرت خرید مردم را از دیگر معضلات نشر عنوان کرد و گفت:به دلیل گرانی‏ها افسار گسیخته مردم را از سبد احتیاجات خود حذف کرده‎اند.

"سعید آرمان پور"مسئول انتشارات دانشگاه تهران نیز استقبال از نمایشگاه‎های استانی را کمرنگ عنوان کرد و گفت: خانواده‎ها از نظر اقتصادی ضعیف شده‎اند و کتاب را به عنوان یک کالای غیرضروری می‎دانند.

وی گفت: بیشتر کتب این انتشاراتی دانشگاهی بوده و قشر دانشجو خریدار آن هستند و در طبعا نمایشگاه‎هایی که در فصل دانشگاه برگزار می‏شود،برای این انتشاراتی سود بیشتری دارد.

با وجود مشکلات پیش آمده امروز شاهد هستيم که اين صنعت در غربت خاصي به سر مي‎برد و فعالان آن با مشکلات فراواني دست و پنجه نرم مي‌کنند که به نظر مي‎رسد حل اين مشکلات، توجه ويژه مسوولان دولتي و نگاهي همه جانبه و فراتر از يک صنعت را به این مقوله دارد.

صنعت سرنوشت ساز چاپ که براي فرآوري و تهيه قريب به اتفاق ملزومات و تجهيزات آن، چالش‌هاي عديده‌اي وجود دارد، همانند ديگر صنايع موجود در کشور، با مشکلات دست و پنجه نرم می‏کند.

هر چند آرزو تمامی ناشران این است که این صنعت جایگاه خود را پیدا کند بطوری که دیگر نیاز به حمایت دولتی نداشته باشد اما مشکلات امروز این صنعت گریزناپذیر است.

یکی دیگر از مشکلات مهم این صنعت ارتباط آن با حوزه‌های اقتصاد، سیاست، اجتماع و فرهنگ است که بخشی از مشکلات این صنعت را باید در مشخص نبودن مرزهای آن با حوزه فرهنگ دانست.

در اسفند 1395 خورشیدی نمایندگان 25 تشکل صنفی صنعت چاپ کشور نامه‌ای به رییس و اعضاء کمیسیون صنایع مجلس شورای اسلامی ارسال کردند تا ماده واحده پیشنهادی اصلاح بند 16 ماده 2 قانون اهداف و وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای واگذاری به وزارت صمت (صنایع معدن تجارت) در این کمیسیون پیگیری شود و چند بررسی این موضوع در دستور کار کمیسیون صنایع قرار گرفت تا با نظر کارشناسان تصمیم نهایی در این زمینه گرفته شود اتفاقی که در دولت دوازدهم عملی شد و امید می‎رود که وزارت صنعت، معدن و تجارت با وجود مسوولیت سنگینی که دارد، برای شرایط جاری صنعت چاپ و مشکلات آن‌ از جمله بسته بندی، ثبت و سفارش، نظارت‌های پس از دریافت و ... کارهای لازم را انجام دهد. //ن