زنجان مبدا جغرافیایی هنر ملیله است/فعالیت 200 استادکار ملیله در زنجان

به گزارش موج رسا; ملیله سازی که در هزاره اول "هجری قمری" بعنوان هنر دستی بومی زنجان فقط در این شهر معمول بود در زمان حکومت رضاخان با مهاجرت تعدادی از هنرمندان این شهر به تهران و اصفهان در آن شهرها نیز رواج یافت.

سینی، سرویس های چای و شربت خوری، جعبه جواهرات، گلدان، شمعدان، رویی دسته چاقو، قاب عکس و انواع زیورآلات عمده ترین دست مایه هنرمندان زنجانی در سال های دور بوده و به مرور زمان بر تنوع این دست سازهای زیبا و بسیار ظریف افزوده می شود.

رونق این هنر دستی از دوره سلجوقی آغاز و در دوره صفویه به اوج خود رسید و شهرهای زنجان و اصفهان بیشترین هنرمند را در این حرفه تربیت و به عرصه ی هنرهای دستی تحویل دادند.

ملیله ساز که زمانی به خاطر اشتغالزایی زیاد، ظرافت و زیبایی زبانزد همه جهانیان بود با مروز زمان و مشکلات مختلف به بوته فراموشی سپرده شد و تعدادی کمی از علاقمندان واقعی، به این حرفه طاقت فرسا و کم سود ادامه دادند.

در صنعت ملیله کاری، استاد کار پس از ذوب شمش، آن را از قالب مخصوص عبور داده و مفتول هایی به قطر یک سانتی متر تهیه می کند که این مفتول ها نیز با ادامه عملیات دستی، به سیم های نقره ای با قطر یک میلیمتر تبدیل و آماده ملیله سازی می شود.

امروز ملیله زنجان در آستانه ملی شدن است و برنامه ریزی های لازم در این زمینه انجام شده است.

"يحيي رحمتي" مديركل ميراث فرهنگي زنجان در گفت و گو با خبرنگار موج رسا، اظهار داشت:ملیله زنجان ظرافت بی‌بدیلی دارد و با ثبت ملی این شهر می‌توان اصالت جغرافیایی ملیله را حفظ کرد، همچنین این ثبت ملی وابستگی احساسی و ارق منطقه‌ای را برای حفظ این هنر اصیل ایجاد می‌کند.

وی ادامه داد: «ملیله در دوره‌های مختلف تاریخی در استان زنجان تولید می‌شده است و اوج تولید ملیله در دوره صفویه در شهر زنجان اتفاق افتاده است.»

این مسئول تاكيد كرد: «این هنر تا امروز اصالت و زیبایی خود را حفظ کرده است و هیچ دخل و تصرفی در تولید آن صورت نگرفته است، ملیله امروز به صورت سنتی و دستی در زنجان تولید می‌شود و به جرات می‌توان گفت مبدا جغرافیایی این هنر زنجان است».

مديركل ميراث فرهنگي زنجان با اشاره به ارائه بالاترين عيار مليله در زنجان، تصریح کرد: «ملیله در زنجان با بالاترین عیار موجود تولید می‌شود که این موضوع نیز منحصر به این استان است و در سایر شهرها، ملیله با عیارهای پایین‌تر تولید می‌شود، همچنین انعطاف‌پذیری ملیله زنجان از دیگر مزایای این هنر اصیل است که در تولیدات سایر مناطق دیده نمی‌شود.»

وی اضافه کرد: «هر منطقه‌ای به واسطه تولیدات فرهنگی خود شناخته می‌شود و بدین ترتیب امیدواریم با ثبت ملی زنجان به عنوان شهر ملی ملیله شاهد حفظ، رشد، رونق و ارتقای این هنر اصیل و زیبا باشیم.»

*مليله فاخرترين صنايع دستي استان زنجان است

الناز خدايي فرد، معاون صنايع دستي اداره كل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان زنجان نيز در خصوص مليله كاري در زنجان گفت: مليله فاخرترين و بي بديل ترين صنايع دستي استان زنجان است، چرا كه در كيفيت، ظرافت، اصالت و عيار بي رغيب است.

وی ادامه داد: بيشتر نقوش اصيل و زير نقش هاي مليله ابداع استادكاران زنجاني است.

به گفته اين مسئول تاكنون زنجان موفق به دريافت 18 نشان ملي مليله در كشور شده است كه از اين تعداد سه اثر نشان بين المللي دريافت كرده اند.

معاون صنايع دستي اداره كل ميراث فرهنگي استان زنجان در خصوص تعداد كارگاه هاي مليله كاري و ميزان توليد آن در استان گفت:هم اكنون 200 استادكار زنجاني در 200 كارگاه به توليد ماهانه بين يك تا يك و نيم كيلو مليله در ماه مي پردازند كه اين ميزان در سال به 12 تا 15 كيلو گرم مي رسد.

*تاریخچه ملیله کاری زنجان

درباره تاریخچه ملیله زنجان اطلاعات جامعی در دست نیست اما از دو طریق می توان به قدمت این هنر ارزنده پی برد. اول با نوشته ها و سفرنامه های سیاحانی که به این منطقه سفر کرده و از هنر زیبای ملیله کاری در این منطقه یاد کرده اندو دوم با استفاده از آثار باقی مانده ملیله بسیاراندکی که وجود داشته و اغلب متعلق به دو سده اخیر  است.

در کتب تاریخی که اشاراتی درباره زنجان دارند از میان صنایع شهر زنجان بیش از هر چیز از صنعت فلز کاری آن سخن گفته اند از آنجا که ملیله کاری نیز یکی از شاخه های فلزکاری است می توان مسیر حرکت آن را در بطن فلزکاری منطقه جستجو کرد.

با توجه به رونق شهر زنجان در دوره هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان فلز کاری نیز که از صنایع پیشرفته هر یک از این تمدنهاست، در این منطقه وجود داشته است.

سابقه ملیله کاری در زنجان از قرن دهم هجری، به بعد روشن و مشخص است تا آنجا که "فردریک ریچارد"، مستشرق اروپایی، در سفر نامه خود می نویسد: شهر زنجان که شهر کوچکی است نقره، و ملیله کاری این شهر پر زرق و برق است.

ملیله کاری تا قبل از دوره پهلوی، به عنوان هنر دستی بومی زنجان فقط در این شهر معمول بوده، منتهی در زمان حکومت رضاخان با مهاجرت تعدادی از هنرمندان این شهر به تهران و اصفهان در سایر نقاط کشور نیز رواج یافت.

سرویس های چایخوری و شربت خوری، جعبه جواهرات و دسته چاقو عمده ترین محصولات تولیدی تا این دوران بوده اند.

هنرمندان زنجانی در سال های بعد، به تدریج بر انواع این دست ساخته های های زیبا افزودند، شاید بتوان رونق این هنر صنعت را در زنجان، دوران سلجوقی دانست و همچنین بر اساس آثارباقی مانده از دوره صفوی، این دوره را اوج شکوفایی این هنر دانست. //ن