به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «موج‌رسا»؛ در نگاه حکمت اسلامی، «شهر» صرفاً محل سکونت نیست بلکه بستر رشد انسان، عدالت اجتماعی و تعالی فرهنگی است. بنابراین، پایداری شهر زمانی تحقق پیدا می‌کند که بر پایه اصولی استوار باشد که از دل معارف دینی و حکمت اسلامی برآمده‌اند. این اصول هفت‌گانه، چارچوبی جامع برای مدیریت شهری عادلانه و پایدار فراهم می‌آورد.
بیشتر بخوانید
۱. اصل عدالت
عدالت به‌عنوان بنیادی‌ترین اصل شهر پایدار، تضمین می‌کند که تمامی شهروندان به طور برابر از منابع و خدمات شهری بهره‌مند شوند. در یک شهر پایدار، دسترسی به امکانات نظیر آموزش، بهداشت، مسکن و فضای سبز برای همه افراد جامعه فراهم است. این اصل باعث تقویت حس تعلق و همبستگی اجتماعی می‌شود و اطمینان حاصل می‌کند که هیچ گروهی به حاشیه رانده نمی‌شود. در اسلام نیز عدالت به‌عنوان یکی از ارکان اصلی زندگی اجتماعی معرفی شده است و توجه به نیازهای اقشار آسیب‌پذیر جامعه، از جمله وظایف اصلی حکومت اسلامی محسوب می‌شود.
۲. اصل عدم فساد
فساد به‌عنوان مانع اصلی پیشرفت و پایداری اجتماعی شناخته می‌شود. در یک شهر پایدار، شفافیت و نظارت عمومی بر عملکرد نهادها و سازمان‌ها ضروری است. ایجاد ساز و کارهای قانونی و نظارتی برای جلوگیری از فساد، اعتماد عمومی را تقویت کرده و سلامت اجتماعی را تضمین می‌کند. در تعالیم اسلامی، مبارزه با فساد و تأکید بر صداقت و امانت‌داری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. با ایجاد سیستم‌های شفاف و پاسخگو، می‌توان به ارتقاء کیفیت زندگی شهری و کاهش نارضایتی‌های اجتماعی دست پیدا کرد.
۳. اصل امنیت
امنیت در ابعاد مختلف آن، شامل امنیت جسمانی، روانی و اجتماعی، برای کیفیت زندگی شهری بسیار حیاتی است. احساس امنیت باعث افزایش اعتماد به نفس شهروندان و مشارکت فعالانه آنان در امور اجتماعی می‌شود. در یک شهر پایدار، باید زیرساخت‌های لازم برای تأمین امنیت عمومی فراهم شود؛ از جمله ایجاد فضاهای عمومی امن، تأمین نورپردازی مناسب و افزایش حضور نیروهای انتظامی. همچنین، ایجاد حس امنیت روانی از طریق برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی می‌تواند به کاهش اضطراب‌ها و تنش‌های اجتماعی کمک کند.
۴. اصل زیبایی
زیبایی نه‌تنها به جنبه‌های ظاهری شهر مربوط می‌شود، بلکه به فرهنگ و رفتار اجتماعی نیز مرتبط است. فضایی زیبا و دلنشین می‌تواند روحیه شهروندان را تقویت کند و احساس تعلق به مکان را افزایش دهد. طراحی شهری بر اساس اصول زیبایی‌شناسی اسلامی، شامل استفاده از معماری سنتی، فضاهای سبز و هنری می‌تواند به جذابیت شهر افزوده و موجب افزایش گردشگری و تعاملات اجتماعی شود. زیبایی در فضای شهری همچنین می‌تواند بر سلامت روانی شهروندان تأثیر مثبت بگذارد و آن‌ها را به مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی ترغیب کند.
۵. اصل آزادی
آزادی در تصمیم‌گیری‌های شهری و مشارکت فعالانه شهروندان در فرآیندهای تصمیم‌گیری، موجب خلاقیت و نوآوری در جامعه می‌شود. شهروندان باید بتوانند نظرات و پیشنهادات خود را در مورد مسائل شهری بیان کنند و در فرآیند برنامه‌ریزی شهری مشارکت داشته باشند. این اصل باعث تقویت حس مسئولیت اجتماعی و تعلق خاطر نسبت به محیط زیست می‌شود. در اسلام، آزادی به‌عنوان یکی از حقوق اساسی انسان‌ها شناخته شده است و مشارکت در امور عمومی بخشی از این آزادی محسوب می‌شود.
۶. اصل حرمت و کرامت
احترام به کرامت انسانی، به‌خصوص برای اقشار آسیب‌پذیر، نشان‌دهنده فرهنگ غنی اسلامی است. این اصل باعث تقویت همدلی و حمایت اجتماعی می‌شود. در یک شهر پایدار، باید برنامه‌هایی برای حمایت از اقشار کم‌درآمد، بی‌خانمان‌ها و افراد دارای نیازهای خاص طراحی شود تا احساس ارزشمندی آن‌ها حفظ شود. حرمت انسان‌ها باید در تمامی ابعاد زندگی شهری رعایت شود و این امر نیازمند همکاری نهادهای دولتی، غیر دولتی و جامعه مدنی است.
۷. اصل مدیریت
مدیریت امانت‌دارانه و پاسخگو کلید موفقیت در تحقق سایر اصول است. مدیران باید با دیدی عادلانه و شفاف عمل کنند تا اعتماد عمومی را جلب کنند. برنامه‌ریزی شهری باید بر اساس نیازها و خواسته‌های واقعی شهروندان انجام شود و نظارت مستمر بر اجرای پروژه‌ها صورت گیرد. مدیریت شهری باید با استفاده از فناوری‌های نوین اطلاعاتی، ارتباط مؤثری با شهروندان برقرار کند تا بتواند بازخوردهای لازم را دریافت کرده و در تصمیم‌گیری‌ها لحاظ کند.
نویسنده: محسن برجی، کارشناس ارشد مدیریت شهری.
انتهای خبر/