پناهگاه امروز، نجات فردای بحران
به گزارش خبرنگار گروه اقتصادی پایگاه خبری تحلیلی «موج‌رسا»؛ در بسیاری از پروژه‌های ساختمانی، طراحی و اجرای پناهگاه یا فضای امن، یا به‌طور کامل اجرا نشده یا به‌صورت ناقص و غیر استاندارد صورت گرفته است.
بیشتر بخوانید
تجربه حوادث گذشته ثابت کرده است که وجود یک پناهگاه فیزیکی به تنهایی کافی نیست و باید الزامات ایمنی و شرایط ویژه هر بحران در نظر گرفته شود. به‌عنوان مثال، در زمان وقوع زلزله، اگر پناهگاه در بخش ناایمن ساختمان قرار گرفته باشد، خود به عامل خطر تبدیل خواهد شد. بنابراین، لازم است فضاهای امن با توجه به نوع بحران، موقعیت جغرافیایی، تراکم جمعیت و استانداردهای فنی بین‌المللی طراحی و کنترل شوند. این مسئولیت بر عهده سازمان نظام مهندسی، شهرداری و مدیریت بحران است تا با همکاری یکدیگر، اطمینان حاصل کنند که زیرساخت‌های ایمنی به‌طور کامل رعایت شده است.
برای مقابله با بحران فضای امن لحاظ شود
مهدی طالب، عضو شورای اسلامی شهر زنجان در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «موج‌رسا»؛ با بیان اینکه بررسی‌ها نشان می‌دهد که در حدود ۹۹ درصد موارد، موضوع وجود پناهگاه در منازل مسکونی و حتی مکان‌های عمومی به‌طور جدی در نظر گرفته نشده است، اظهار کزد: این در حالی است که ایجاد و تجهیز پناهگاه‌ها جزو اقداماتی بوده که شهرداری‌ها می‌بایست در زمان صدور پایان‌کار ساختمان به آن توجه ویژه داشته و آن را کنترل می‌کردند.
وی با بیان اینکه با این حال الزامات ایمنی تنها محدود به بحث پناهگاه نیست زیرا در برخی حوادث، مانند وقوع زلزله‌های شدید، حتی یک پناهگاه فیزیکی می‌تواند خود به مکانی ناامن تبدیل شود، ابراز کرد: از این رو لازم است برای هر نوع بحران از قبیل زلزله، سیل و چه حوادث صنعتی فضای امن متناسب با شرایط بحران پیشبینی شود.
عضو شورای اسلامی شهر زنجان با تأکید بر اینکه این فضاهای امن، که می‌توانند شامل محوطه‌های باز مقاوم در برابر ریزش سازه‌ها، محل‌های مجهز به تجهیزات اولیه امداد و نجات، یا فضاهای موقت اسکان باشند در بسیاری از پروژه‌های شهری و ساختمانی در نظر گرفته نشده است، ادامه داد: در حال حاضر در اغلب مجتمع‌های مسکونی فضای امن مشخص و استانداردی تعریف نشده است. پرسش مهم این است تا چه حد این استانداردها در عمل رعایت شده است.
طالب عنوان کرد: طبق ضوابط موجود، تمامی اقدامات مرتبط با طراحی و اجرای پناهگاه‌ها و فضاهای امن در منازل و مکان‌های عمومی تحت نظر سازمان نظام مهندسی ساختمان انجام شود. این سازمان موظف است با استناد به بخشنامه‌ها و مقررات مصوب، کنترل‌های لازم را اعمال کند. شهرداری نیز در چارچوب بخشنامه‌ها و تا حد امکان دسترسی به اطلاعات پروژه، بر اجرای این الزامات نظارت می‌کند.
وی با بیان اینکه با وجود این نبود یک برنامه جامع و الزام‌آور، موجب شده تا این اقدامات یا به‌طور ناقص انجام شوند یا در مواردی به‌کلی نادیده گرفته شوند، ادامه داد: ایجاد و تعریف فضاهای امن، نیازمند همکاری چندجانبه بین دستگاه‌های ذی‌ربط شهرداری، سازمان نظام مهندسی، مدیریت بحران و حتی ساکنان و مالکان ساختمان‌هاست. تنها با تدوین استانداردهای دقیق، نظارت مؤثر و فرهنگ‌سازی عمومی می‌توان اطمینان یافت که در شرایط بحران، شهروندان به مکان‌هایی امن و قابل اعتماد دسترسی خواهند داشت.
اتاق امن در محلی مناسب جانمایی شود
در ادامه سمیه ملایی عضو کمیته پدافند غیرعامل بسیج مهندسین عمران و معماری استان زنجان در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «موج‌رسا»؛ با بیان اینکه یکی از سریعترین و زودبازده‌ترین روش‌های افزایش تاب‌آوری در محیط‌های انسان‌ساخت و زیرساخت‌های شهری، تأمين اتاق امن است، اظهار کرد: اتاق امن یک فضای ویژه در ساختمان است که از نظر موقعیت، ایمنی، عملکرد و امکانات شرایطی دارد که بتواند در زمان وقوع بحران‌های طبیعی یا انسان‌ساخت از جان افراد، و یا دارایی‌ها و اسناد مهم حفاظت شود.
وی با بیان اینکه موقعیت اتاق امن باید در محلی مناسب و دور از خطرات احتمالی جانمایی شود همانند طبقات زیرزمین و سازه اتاق امن باید از مصالح با عملکرد بالا ساخته شده و مقاومت بالا در برابر شرایط بارگذاری شدید را داشته باشد، افزود: دیوارها، سقف و کف اتاق امن باید در برابر حریق و نفوذ آب عایق‌بندی شده باشد.
عضو کمیته پدافند غیرعامل بسیج مهندسین عمران و معماری استان زنجان با تأکید بر اینکه درب ورودی ضد سرقت و ضد حریق و مقاوم در برابر انفجار باشد بطوریکه در صورت آسیب دیدن، ایجاد قطعات ترکش نکند. وجود پنجره و سقف کاذب در اتاق امن مجاز نیست و تهویه طبیعی و مکانیکی که از نظر دما، رطوبت و هوای تازه عملکرد مناسب داشته باشد باید در فضای امن پیشبینی شده باشد، عنوان کرد: مسیرهای دسترسی به اتاق امن باید با علائم واضح مشخص شده و عاری از موانع باشد و آموزش‌های لازم جهت دسترسی و استفاده از اتاق امن از قبل به ساکنین داده شده باشد.
وی گفت: البته در ساختمان‌های دولتی و زیرساختی باید در مسیر ورودی به اتاق امن موانع موج‌شکن ایجاد شود که در عین امکان حرکت افراد از مسیر، امواج انفجار احتمالی را مستهلک کند.
عضو کمیته پدافند غیرعامل بسیج مهندسین عمران و معماری استان زنجان با بیان اینکه تأسیسات برقی ضروری بستگی به سطح خطر موجود و درجه اهمیت ساختمان و دارایی‌های آن شامل سیستم اعلام و اطفای حریق، برق پشتیبان، دوربین مداربسته، و سیستم‌های کنترل ورود (تشخیص چهره، اثر انگشت، ...) است، ادامه داد: همچنین امکانات و تجهیزات ضروری برای بقا در کوتاه‌مدت در فضای امن موجود باشد و دائما مورد بازرسی کنترل قرارگیرد؛ نظیر آب آشامیدنی، غذای فاسد نشدنی، داروهای اورژانسی، و لوازم کمک‌های اولیه در اغلب کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه، الزامات و مقررات سفت و سختی از نظر رعایت اصول پدافندغیرعامل در ساخت و سازهای شهری (از فاز صفر طراحی تا مرحله بهره‌برداری) وجود دارد.
ملایی اضافه کرد: در کشور بزرگ ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی و سیاسی آن احتمال بروز تهدیدات انسان‌ساخت همواره جدی بوده و حوادث اخیر در جنگ تحمیلی ۱۲ روزه شاهد مهمی بر این امر است.
وی ابراز کرد: با این حال معدود ضوابط ساخت و ساز با رعایت اصول پدافند غیرعامل در ایران شامل «آئین نامه طراحی و محاسبه سازه‌های مقاوم در برابر انفجار و ضربه» انتشار مشترک توسط مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن و دانشگاه مالک اشتر در سال 1390 و «مبحث 21 مقررات ملی ساختمان» توسط مرکز تحقیقات مسکن، راه و شهرسازی انتشار یافته در سال 1395 است.
مقررات ملی ساختمان سندی الزام‌آور است
در این میان حسن مجتبی‌زاده در گفتگو با خبرنگار گروه اقتصادی پایگاه خبری تحلیلی «موج‌رسا»؛ با بیان اینکه با توجه به اتفاقات اخیر در کشور و افزایش نگرانی‌ها نسبت به ایمنی شهروندان، وجود پناهگاه‌ها به‌ویژه در ساختمان‌های عمومی به یک ضرورت انکارناپذیر تبدیل شده است، اظهار کرد: ساختمان‌های عمومی به‌دلیل تراکم بالای جمعیت در مواقع بحران، نیازمند تمهیدات ویژه‌ای برای حفظ جان افراد هستند و پناهگاه یکی از مهم‌ترین این تمهیدات محسوب می‌شود.
وی با بیان اینکه لزوم بازنگری اساسی در مقررات ملی ساختمان بیش از پیش احساس می‌شود، افزود: مقررات فعلی هرچند دربرگیرنده الزامات متعددی برای ایمنی و پایداری ساختمان‌هاست اما در برخی حوزه‌ها همچون الزام به احداث پناهگاه در ساختمان‌های عمومی و حتی مسکونی، نیازمند تقویت و شفاف‌سازی است.
رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان زنجان با اشاره به اینکه اگر چنین مباحثی به‌صورت دقیق و الزامی در مقررات لحاظ نشود، اجرای کامل آن با چالش جدی روبه‌رو خواهد شد، ادامه داد: مقررات ملی ساختمان سندی الزام‌آور است که رعایت آن برای تمامی سازندگان، طراحان و ناظران ضروری است.
وی گفت: اگر وجود پناهگاه به‌عنوان یک بخش رسمی و تأییدشده در این مقررات گنجانده شود، قابلیت اجرایی پیدا کرده و می‌تواند به استانداردی رایج در پروژه‌های ساختمانی تبدیل شود.
رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان زنجان با تأکید بر اینکه علاوه بر تدوین قوانین و مقررات، فرهنگ‌سازی نیز در این زمینه نقش کلیدی دارد، ادامه داد: آگاهی‌بخشی به مردم، مهندسان و سازندگان درباره اهمیت وجود پناهگاه و کارکرد آن در شرایط اضطراری می‌تواند اجرای این طرح را تسهیل کند.
مجتبی‌زاده ادامه داد: تجربه نشان می‌دهد که احداث پناهگاه در ساختمان‌ها، نه تنها امنیت جانی ساکنان را افزایش می‌دهد، بلکه در مواقع بحران، از بروز خسارات انسانی گسترده جلوگیری می‌کند.
وی با بیان اینکه به‌طور کلی با تغییر شرایط و تهدیدات احتمالی، مقررات ملی ساختمان باید به‌روز شده و متناسب با نیازهای روز جامعه تدوین شود، عنوان کرد: گنجاندن الزام احداث پناهگاه در این مقررات و پایبندی به آن، گامی اساسی در جهت ارتقاء ایمنی شهروندان و ایجاد شهری ایمن و مقاوم خواهد بود.
نبود پناهگاه یا فضای امن مناسب، می‌تواند در لحظات حساس، خسارات جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد. نتیجه‌گیری روشن است پیشگیری همیشه بهتر و کم‌هزینه‌تر از مقابله پس از بحران است. ایجاد، تجهیز و نگهداری پناهگاه‌ها و فضاهای امن باید به‌عنوان یک ضرورت جدی و غیرقابل اغماض در قوانین ساختمانی و شهری لحاظ شود. تنها از طریق تدوین استانداردهای دقیق، نظارت سختگیرانه و فرهنگ‌سازی عمومی می‌توان تضمین کرد که در شرایط بحرانی، شهروندان به مکان‌هایی امن و قابل اعتماد دسترسی خواهند داشت.
انتهای خبر/