لباس های سنتی زنجان در معرض فراموشی/تلفیق سنت و مدرنیته لباس های سنتی را به روز می کند

به گزارش موج رسا; لباس های سنتی استان زنجان از لباس های سنتی معروف است که در این میان لباس زنان از اهمیت ویژه ای برخوردار است،لباس زنان استان زنجان در ضمن سادگی، بسیار زیبا و متنوع است. معمولاً برای سر، از سه نوع پوشش استفاده می‌شود. ابتدا پارچه‌ای به نام «پوشن» موی سر را با قوس پیشانی به طور محکم محافظت میکند سپس ابزار دومی که برای حفاظت پوشن مورد استفاده است «چنه‌التی» (زیر چانه) نام دارد که خود از سکه‌های قلابدار به هم پیوسته و یا منجوق رنگارنگ تشکیل شده و از زیرچانه تا فرق سر پیچیده می‌شود. پوشش سوم به نام «یاشماق» (روسری) است که برای پوشش دهان، چانه و گردن استفاده می‌شود.

پوشش بالا تنه ابتدا «جلیزقا» (جلیقه) است که بدون آستین است. نوع آستین‌دار این پوشش که «یل» نام دارد، مورد استفاده متمولین است. زیر جلیزقا پوششی به نام «کوینک» وجود دارد که اندکی بلندتر از جلیزقا است و از طرح‌های رنگارنگ و رنگ‌های گرم انتخاب می‌شود.

 زیر کوینک پوششی به نام «تومان» وجود دارد که خود بر دو نوع است. تومان بلند که «شلیته» نام دارد و معمولاً مورد استفاده گروه سنی 40 سال به بالا است و تومان کوتاه که «قصّا تومان» نام دارد، مورد استفاده بانوان جوان است. پوشش پایین تنه «شلوار» نام دارد که معمولاً از پارچه تیره رنگ و ضخیم انتخاب می‌شود. شلوار دیگری تحت عنوان «نیم ساق» وجود دارد.

از این شلوار در مهمانی‌ها و مسافرت‌ها استفاده می‌شود که در قسمت پا به جوراب مجهز است که نوعی جوراب شلواری است.  نوع لباس در شهرستان زنجان به ویژه پوشاک زنان در ضمن سادگی، بسیار زیبا و متنوع است. 

پاپوش در این منطقه کفش را "ایاخ قابی" می‌نامیدند و دارای انواع مختلف بود:  دوواندی مخملی کفشی پاشنه‌دار، از جنس چرم و تقریباً به شکل پوتین است. این کفش در مراسم‌ها و مسافرت‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت. 

ابهر ایاخ قابسی (کفش ابهری) کفشی از جنس چرم با پاشنه بلند است و در شهر همدان ساخته می‌شود.  شیب رو: نوع دیگری کفش چرمی با پاشنه متوسط است و اغلب در مسافرت‌ها و مراسم مورد استفاده قرار می‌گیرد. این کفش اغلب مورد استفاده طبقات مرفه جامعه است.  کالیش: نوعی کفش پلاستیکی (رزینی) با پاشنه بسیار کوتاه است و هنوز هم مورد استفاده زنان روستایی قرار دارد. 

چاروق: یکی دیگر از پاپوش‌های زنان شهری است و دارای زرق و برق و پاشنه است و توسط استادان این فن در خود شهر زنجان به شکل دمپایی تهیه می‌شود. کف چاروق از چرم دباغی شده است و رویه آن با نخ‌های گلابتون دوخته می‌شود. 

جوراب: پاپوشی از جنس پشم گوسفند است و در نقش‌های مختلف توسط خود زنان روستایی بافته می‌شود.  تزئینات زنانه عبارتند از انگشتر، النگو و بویماق که از سکه‌های پول قلابدار از تار منجوق آویزان شده و از چند ردیف تشکیل شده است.

ناگفته نماند که «چنه‌التی» (زیر چانه) نیز ضمن داشتن عملکرد خاص، نوعی عنصر تزیینی است.  لباس مردانه: لباس مردانه شامل کت و شلوار معمولی است. تنها پوشش سر که «کچه بورک» (کلاه نمدی) نام دارد برای مردان اجباری و از اهمیت خاصی برخوردار است و عدم استفاده از آن نوعی بی‌حرمتی به جامعه تلقی می‌شود.

قبل از ورود کفش‌های پلاستیکی سه نوع کفش با عملکرد جداگانه رایج بوده است. کفش‌هایی از نوع چارق و گیوه برای کارهای روزانه و کفش دوبندی که برای مهمانی‌ها و مسافرت‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

 

*رشد صنعت،سنت را متوقف کرده است

  همزمان با رشد صنعتی و گسترش شهرنشینی به خصوص در شهرهای بزرگی چون شهر زنجان پوشش‌های یاد شده تغییر یافته و حتی برخی از آن‌ها به فراموشی سپرده شده‌اند. در حال حاضر در شهرها و روستاهای بزرگ‌تر استان، پوشش غالب زنان و مردان را همان پوشش معمولی رایج در کل کشور تشکیل می‌دهد و برای دیدن پوشش‌های محلی بایستی به روستاها و شهرهای کوچک استان که نفوذ صنعتی کمتر بوده است، مراجعه کرد.

 همچنین در بنای رختشویخانه شهر زنجان که به موزه مردم‌شناسی تغییر کاربری داده است، می‌توان پوشش سنتی زنان و مردان این استان را مشاهده کرد.

یکی از تولیدکنندگان لباس های سنتی زنجان در گفت و گو با خبرنگار موج رسا، اظهار داشت: لباس های محلی زنجان سه تکیه است و شامل بلوز،دامن کوتاه و شلوار می شود.

وی با بیان اینکه در برخی مناطق زنجان همچون طارم، زنجان و ماهنشان به جای شلوار از دامن بلند استفاده می شود،خاطرنشان کرد: هر چه به سمت شمال می رود دامن ها بلندتر می شود.

 

*حمایت موجب رشد تولید لباس های سنتی زنجان می شود

این هنرمند زنجانی با اشاره به اینکه در حال حاضر لباس های سنتی زنجان تولید می شود،تصریح کرد: اگر حمایت لازم از این صنعت شود،می تواند رشد خوبی داشته باشد.

مهدی الیاسی ادامه داد: وضعیت تولید اگر حمایت از سوی مردم و مسئولان صورت گیرد، بهتر می شود.

این تولید کننده زنجانی با بیان اینکه هشت سال است در این زمینه فعالیت می کنم، گفت: حمایت های میراث فرهنگی وجود دارد اما کافی نیست.

 الیاسی اگر نمایشگاه ها به صورت مستمر برگزار شود موجب می شود تا مردم بیشتر با لباس های سنتی استان خود آگاه شوند.

این هنرمند قیمت لباس سنتی را بستگی به جنس پارچه عنوان کرد و گفت: از 75 تا 300 تومان قیمت تمام شده است.

وی استقبال مردم را از لباس های سنتی کمرنگ عنوان کرد و افزود: علاوه بر اینکه مردم لباس های سنتی را نمی شناسند،در حال حاضر این نوع لباس کاربرد ندارد.

الیاسی تلفیق سنت و مدرنیته را موجب افزایش استقبال مردم از این نوع لباس ها عنوان کرد و گفت: لباس سنتی هم باید طرح های به روز داشته ضمن اینکه سنت را نیز حفظ کند.

وی بیان داشت: در این نوع لباس یراق،سکه دوزی و نوارهای رنگی برای تزئین استفاده می شود.//ن