حمامی با قدمت 300 ساله در مرکز شهر زنجان/گرمابه حاج ابراهیم هنوز هم فعال است

به گزارش موج رسا;گرمابه ها نقش مهمی در انتقال آداب و رسوم و آیین ها و مناسک، ادبیات شفاهی و سایر ابعاد فرهنگی جامعه ایفا می کردند.استان زنجان نیز دارای گرمابه های  متعددی است که هر کدام دارای تاریخ ارزشمندی در میان آثار فرهنگی استان محسوب می شود.

گرمابه حاج ابراهیم از گرمابه های بسیار قدیمی شهر زنجان است که هنوز هم فعالیت دارد و مردم از آن استفاده می کنند.

این حمام در بافت قدیمی بازار زنجان در کوچه ای به نام سقالر قرار گرفته است و با محض ورود به کوچه سقالر این حمام قدیمی می درخشد.

این حمام حجره هایی با درب و پنجره چوبی و حیاتی که وسط آن یک حوض قرار گرفته است،داراست.  

پس از عبور از دالان به سربینه می رسی که دارای کمدها و رختکن ها است، پس از گذشت دو پله دیگر که پایین می روی وارد هشتی می شوی که در گذشته جایی برای اقامه نماز هم بوده و بالاخره محل شستشو که در گذشته از سه خزینه آب گرم، سرد و ولرم تشکیل شده بوده و بعدها تغییر شکل داده و فقط یک خزینه آن باقی ماده است.

امروز دور تا دور سربینه (رختکن) را که فضایی است چار ایوانی اشیای قدیمی تزئین کرده از چپق و چرتکه گرفته تا ترازو و کوبه در قدیم و در قسمت مرکزی این فضا گنبد بزرگ بر جرزهای جانبی استوار شده و در مرکز این گنبد نیز یک نور گیر قرار گرفته که در سه جانب آن (شرقی، جنوبی و غربی) بر روی ساق گنبد سه نورگیر کوچکتر تعبیه شده است.

 این مثلث ها به گونه ای طراحی شده اند که گویی راس آن ها جهت قبله را نشان می دهد، وجود سردخانه در پشت کمدهای سربینه از نکات حائز اهمیت معماری ایرانی است که زمانی به جای یخچال استفاده می شده و اکنون به حافظه تاریخ معماری ایران سپرده شده است.

حوض وسط سربینه به رنگ آبی است،حمام حاج ابراهیم بنایی با طاق های ضربی و یادگار دوره صفویه است. این حمام در زمینی به مساحت ۴۶۵ متر مربع بنا شده و همراه با کاروانسراهای اطراف آن در مسیر جاده ابرایشم قرار داشته و از این حیث حائز اهمیت بوده است.

این بنا از ساروج ساخته شده و دارای یازده ستون است که به جای بتن داخل آن ها سرب ریخته شده تا مانع از تخریب بنا شود.

در گذشته به جای دوش آب، خزینه وجود داشته و در هر منطقه فردی به نام میراب آب چشمه را نوبتی به سمت حمام های مختلف راهنمایی می کرده تا آب از چشمه راهی خزینه حمام ها شود.

در حمام حاج ابراهیم یک خزینه وجود دارد که در حال حاضر فقط برای گرم کردن داخل حمام از آن استفاده می شود.

در گذشته در این حمام دارای قهوه خانه و نمازخانه بود اما پس از اینکه سقف قهوه خانه حمام فرو ریخت این محل تعطیل شد. نماز خانه حمام نیز از یک سنگ دو متری تراش خورده تشکیل شده بود که داخل هشتی قرار داشت و مردم روی آن نماز خود را اقامه می کردند اما متاسفانه این سنگ هم شکست و نماز خانه نیز از حمام حذف شد.

این حمام روز های شنبه مخصوص استحمام بانوان است و سایر روزهای هفته به آقایان اختصاص دارد.

هنوز در این حمام دلاک، مشت و مال ده و کیسه کش وجود دارد و ماهانه یک مرتبه ناظران بهداشت بر وضعیت بهداشت آن نظارت می کنند.

به نظر می رسد جوان ها هم آهسته آهسته به سنت روی می آورند، چنان که بیشتر مشتری های این حمام را جوانان تشکیل می دهند.

این حمام پس از چشیدن سردی و گرمی تاریخ ۳۰۰ ساله شهر زنجان کماکان فعال است و گرچه برخی از بخش های آن به دلیل ریزش تعطیل شده اند اما سایر بخش های آن فعال است.   این گرمابه  موسوم به حاج ابراهیم، متعلق به نسل پنجم مالک فعلی ( آقای ابراهیم سرمدیان ) است . این بنا از جمله ابنیه عام المنفعه و اوقافی بوده که بصورت استیجاری در تحت اختیار خانواده سرمدیان قرار گرفته است.//ن