اصلاح نژاد دام، گامی در راستای رشد تولید و توسعه اقتصادی/ افزایش تولید گوشت قرمز با سیاست‌های اقتصاد مقاومتی در زنجان+ فیلم

به گزارش موج رسا;گوشت از جمله توليدات دامي مورد توجه در كشور است كه روزانه بطور مستقيم و يا پس از تبديل به فرآورده‌هاي مختلف در تغذيه انسان وارد مي‌شود.

در حال حاضر در کشور ما بیش از 45 درصد کل گوشت قرمز تولیدی که نزدیک به 930 هزار تن در سال است توسط حدود 47 میلیون رأس گوسفند در قالب 27 نژاد تولید می‌شود. ولی به علت اینکه این مقدار گوشت تولید شده پاسخگوی نیاز رو به افزایش جمعیت نیست افزایش بازدهی در تولید گوشت گوسفند از اهمیت خاصی برخوردار است.

بر اساس آمار سال 1393 متوسط مصرف سرانه گوشت قرمز در كشور 10.79 کیلو‌گرم بوده است. در صورتيكه بر اساس نظر وزارت بهداشت حداقل مصرف سرانه گوشت قرمز براي هر فرد 14 کیلو‌گرم مي‌باشد. با اصلاح نژاد دام‌هاي بومي و سوق دادن آنها به سمت توليد گوشت بیشتر مي¬توان تا حدي توليد گوشت كشور را افزایش داد.

گوسفند افشاری یکی از نژادهای سنگین وزن در بین گوسفندان ایران است. وزن تولد، سرعت رشد و وزن از شیر گیری در این گوسفند در مقایسه با سایر نژادهای ایران قابل توجه است. لذا می‌توان این نژاد را یکی از نژادهای گوشتی گوسفند ایران به حساب آورد که از پتانسیل مناسبی برای تولید گوشت برخوردار است و نقش مهمی را در تامین گوشت قرمز منطقه می‌تواند ایفا کند. برای بهبود برخی از صفات لاشه این گوسفند هنوز کار های زیادی لازم است که انجام شود. خصوصیات ذکر شده باعث شده است که این نژاد پایه مناسبی برای کار اصلاحی در زمینه افزایش سرعت رشد، چند قلوزایی و افزایش راندمان لاشه باشد.

اقتصاد مقاومتی به معنای نداشتن منابع نیست بلکه به این معناست که از داشته‌ها و منابع موجود باید بهترین بهره و بالاترین بازدهی را برای بهبود وضعیت و همچنین کمک به رشد و رونق و توسعه انجام داد.

جهت آشنایی با نحوه فعالیت و همچنین معرفی این مرکز برای مخاطبان و فعالان عرصه دامداری به مجتمع کشت و صنعت فردوس رفته و با مسئولان و متولیان این مجتمع به گفت‌وگو پرداختیم.

*‌ آغاز راه از سال 1385

حسین ایمانی، مدیر مجتمع کشت و صنعت فردوس با بیان اینکه هم‌ اکنون مجتمع فردوس 28 نفر نیرو دارد، می‌گوید: طرح انتقال ژن به گوسفند افشاری از سال 1385 و با همکاری دانشگاه زنجان و سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان کلید خورده است.

وی اظهار می‌کند: ما یک نژاد بومی داریم که کم‌توقع بوده، در برابر بیماری‌ها مقاوم بوده و دامدار هم این گوسفند را می‌شناسد اما بهره‌وری پایینی دارد زیرا در بهترین حالت در طول یک سال از 100 میش افشاری، کمتر از 100 راس بره می‌توان گرفت که صَرفه اقتصادی ندارد چرا که گلّه‌ها با توجه به شرایط جفرافیایی استان 6 ماه از سال در داخل، تغذیه می‌شوند و برآوردی که انجام دادیم، هزینه خوراک یک راس میش طی 6 ماه حدود یک میلیون و 400 هزار تومان است و در بهترین حالت اگر از 100 راس میش 100 راس بره نیز گرفته شود و اگر شرایط پرورش، استاندارد باشد، وزن یک بره 3 ماه بعد از شیرگیری حدود 30 کیلوگرم خواهد بود که قیمت امروز آن یک میلیون و 500 هزار تومان است و هزینه‌های تغذیه دام طی این 6 ماه را جبران نمی‌کند و در نتیجه، دامدار در ضرر و زیان است و همین امر، سبب می‌شود که اغلب دامداران در سیستم بومی روستایی از این شغل، جدا شده و به کلان‌شهرها مهاجرت کنند.

ایمانی با بیان اینکه در سال 1385 سلولهای جنسی گوسفند نژاد برولامرینو وارد و به گوسفند افشاری تلقیح شد. بعد از اتمام عملیات اصلاح نژادی  در مدت 6 سال در محیطی کاملا بسته در مزرعه ی دانشگاه زنجان به گوسفند افشاری، اولین ایستگاه تحقیقاتی بخش خصوصی در سال 91 در استان تشکیل و مراحل آزمایشی انتقال دام اصلاح شده به گله های مردمی نیز از سال 92 شروع و در 51 روستایی استان زنجان ودر قالب  70 گله ی پرورش گوسفند افشاری تحت پوشش قرار گرفت و پس از اطمینان از نتایج مثبت آن در گله های روستایی  اقدام به تشکیل گله های صنعتی به منظور تکثیر و واگذاری به واحدهای دامداری گردید. بعد از اتمام عملیات اصلاح نژاد و تولید گوسفند حاوی ژن های موردنظر، برای تکثیر این دام برای بهره مندی دامداران فاز تکثیری این طرح در قالب واحد تکثیر صنعتی آغاز گردید. در این واحدها تاسیسات مخصوص دام چند قلوزا با اعمال آخرین یافته های پرورشی و به کارگیری تاسیسات و تجهیزات مورد نیاز برای ایجاد یک واحد کاملا صنعتی، اقدام به تشکیل گله پرورشی به ظرفیت پنج هزار راس مولد و ظرفیت کل ده هزار راس گردید که مجموعه پرورش و اصلاح نژاد گوسفند افشاری شرکت کشت و صنعت فردوس از زیر مجموعه¬های هلدینگ کشاورزی حامی سرمایه سروش پارسیان یکی از مجموعه¬های نمونه پیش رو در زمینه است که توانسته است خلاء نبود اصول فنی مورد نیاز برای احداث تاسیسات صنعتی پرورش گوسفند را نیز پر نموده و اقدام به سازماندهی و تکثیر گوسفند افشاری چند قلو زا نماید.

مدیر گوسفند‌داری مجتمع کشت و صنعت فردوس تصریح کرد: همین موضوع موجب شد که کارهای تحقیقاتی در این حوزه انجام شده و «طرح چندقلوزایی گوسفند افشاری» اجرایی شود که با این طرح هر دامدار قادر خواهد بود از 100 میش 180 بره در هر زایش بگیرد. با توجه به اهداف پروژه برای اصلاح نژاد گوسفندهای افشاری منطقه به میزان یک میلیون راس گوسفند که دارای امکان تولید یک بره در هر زایمان می¬باشد در واقع یک میلیون راس بره در سال تولید می¬گردد. باتوجه به ارتقا ضریب چند قلوزایی به 8/1، این امکان فراهم خواهد شد تا با اصلاح شیوه گله-داری و با ایجاد امکان سه زایش در دوسال، میزان تولید بره در هر سال را به دو میلیون هفتصد هزار راس ارتقا داد. لازم به ذکر است که با اجرای این طرح حدود چهل در صد از نیاز وارداتی کشور به گوشت قرمز نیز مرتفع خواهد گشت. همجنین با توجه به اشتغالزایی هر 25 راس گوسفند ژن دار برای یک نفر ، می توان اشتغالزایی قابل توجهی برای متقاضیان را فرهم نمود.

مدیر مجتمع کشت و صنعت فردوس ادامه می‌دهد: گوسفند افشاری اصلاح شده  علاوه بر اینکه خصوصیات گوسفند افشاری پایه را دارد یعنی می‌تواند به مرتع برود، مقاومتش در برابر بیماری‌ها خیلی بالاست افزون بر این با کسب این ژن ضریب بره¬زایی آن به شدت افزایش پیدا کرده است  یعنی از هر 100 راس میش 180 بره در هر زایش به راحتی قابل دست یابی است و با احتساب هر هشت ماه یک زایش در دو سال نزدیک به 540 بره از هر 100 راس قابل حصول است.

وی در پاسخ به اینکه این قوچ‌ها تا چند سال می‌توانند توانایی بارور کردن میش‌ها را داشته باشند، ابراز می‌کند: ژن به طور کلی ماندگار بوده و دام¬های ماده حاوی ژن مادامی که زنده هستند و می‌تواند تولید مثل و زاد و ولد کند ضریب بره¬زایی بالای از خود نشان خواهند داد.

ایمانی می‌افزاید: معمولاً از میش‌ها تا شکم 4 یا 5 بره می‌گیریم و قوچ هم تقریبا بین 2 تا 3 دوره جفت¬گیری در گله نگهداری شده و برای جلوگیری از مسائل همخونی، تعویض می‌شوند.

*‌ میش‌ها و بره‌ها بعداز زایش جهت حمایت و رفع مشکلات به باکس‌ها منتقل می‌شوند

کارشناس طرح و برنامه مجتمع کشت و صنعت فردوس با اشاره به وجود 2 زایشگاه در این مجتمع می‌گوید: میش‌های آبستن سنگین را یه ماه مانده به  زایش به زایشگاه منتقل شده و بعد از زایش از بخش آبستن به باکس منتقل می¬شود. مزیت باکس‌ها این است که تکنسین در صورت وجود مشکل در میش‌ها آن را درمان می‌کند از طرفی با توجه به تعداد بالای بره متولد شده نسب به میش برای بیشینه کردن آسایش میش جهت شیر دادن بره¬ها در این باکس قرار می¬گیرند.

افشاری‌راد با بیان اینکه 2 میش این مجتمع طی روزهای 30 دی و اول بهمن‌ماه سال جاری 5 قلو زاییده‌اند، می‌افزاید: این میش‌ها تا 3 بره را به راحتی شیر می‌دهند و برای بره‌های چهارم و پنج از شیر کمکی استفاده می‌شود. وی در خصوص علت 3 قلو یا 5 قلوزایی میش‌ها خاطرنشان می‌کند: علت عمده، ژن است اما باید تغذیه و شرایط محیطی هم  باشد  که آن ژن، خودش را نشان دهد.

صادق رجبی، مدیر تولید مجتمع کشت و صنعت فردوس با بیان اینکه دام‌های ماده فاقد ژن با قوچ¬های هموزیگوت تلاقی می‌یابند اظهار می‌کند: تمام بره‌های حاصل از این قوچ، ژن چندقلوزایی را دریافت می‌کنند و بره‌ماده‌های این قوچ می‌توانند حامل ژن چند قلوزایی باشتد. او در ادامه بیان کرد با توجه تقاضای بالای دامداران به قوچ‌های حاوی ژن چندقلوزایی بویژه قوچ‌های هموزیگوت اطمینان داد که سال آینده بیش از 1000 راس از این قوچ‌ها در اختیار دامداران قرار خواهد گرفت و به آن‌ها توصیه کرد که به هر عنوان هزینه بالای نسبت به این قوچ¬ها پرداخت نکنند.

وی در ادامه تاکید کرد که ماده‌های هتروزیگوت حتما باید با نر هتروزیگوت تلاقی یابند و از قوچ‌های نر هموزیگوت برای آبستن سازی دام ماده هتروزیگوت باید پرهیز کنیم چون با افزایش هموزیگوتی بروز مشکلات حرکتی و سایر ناهنجارهای ژنتیکی قریب‌الوقوع خواهد بود. با توجه به قیمت بالای دام‌های هموزیگوت و تمایل بالای دامدارن برای رسیدن به این نوع دام برخی از دامدارن اقدام به تلقیح ماده‌های هتروزیگوت و هموزیگوت با قوچ هموزیگوت می‌نمایند که بایستی به شدت پرهیز شود.