نگاهی به رسومات چهارشنبه سوری در زنجان/ تحکیم روابط اجتماعی با آیین شال اندازی در زنجان

به گزارش موج رسا; در ایران باستان، روز چهارشنبه آخر سال نحوست داشته است و برای رفع نحوست، آتش را که مظهر فروغ ایزدی بوده است روشن می کردند و از روی آن می پریدند.

ایرانیان باستان اعتقاد داشتند که نباید چرک و آلودگی سال کهنه را تحویل نوروز دهند و چون رفع همه آلودگی ها با شستشو برای آنها ممکن نبود، علاوه بر آب به عنصر آتش نیز روی می آوردند و چون آتش را نیز مظهر و عامل پاکی می دانستند، با آتش زدن هیزم به از بین بردن لوازم غیر قابل استفاده و ضدعفونی کردن محل زندگی خود می پرداختند. ضمن این که برافروختن شعله ها همراه با دود، حشرات را نیز از بین می برد.

اما امروزه معمولاً مراسم های چهارشنبه سوری متفاوت شده است، هفت نوع میوه خشک مثل کشمش، انجیر، بادام، خرما، توت و پسته به مهمانان می دهند.

*آئین های کهن جشن چهارشنبه سوری

فال گوش ایستادن که در این مراسم که در آن دختران جوان نیت می کنند، پشت دیواری می ایستند و به سخن رهگذران گوش فرا می دهند و سپس با تفسیر این سخنان پاسخ نیت خود را می گیرند. 

قاشق زنی :در این رسم دختران و پسران جوان چادری بر سر و روی خود می کشند تا شناخته نشوند و به در خانهٔ دوستان و همسایگان خود می روند. صاحبخانه از صدای قاشق هایی که به کاسه ها می خورد به در خانه آمده و به کاسه های آنها آجیل چهارشنبه سوری، شیرینی، شکلات، نقل و حتی پول می ریزد.

شال اندازی: شال اندازی یکی از مراسم شب چهارشنبه سوری است که تاکنون اعتبار خود را در شهرها و روستاهای همدان و زنجان حفظ کرده است. پس از خاموشی آتش و کوزه شکستن و فالگوشی و گره گشایی و قاشق زنی جوانان، نوبت به شال اندازی می رسد. جوانان چندین دستمال حریر و ابریشمی را به یکدیگر گره زده، از آن طنابی رنگین به بلندی سه متر می سازند. آنگاه از راه پلکان خانه ها یا از روی دیوار، آنرا از روزنه دودکش وارد منزل می کنند و یک سر آن را خود در بالای بام در دست می گیرند، آنگاه با چند سرفه بلند صاحبخانه را متوجه ورودشان می سازند.

صاحبخانه ها که منتظر آویختن چنین شال هایی هستند، به محض مشاهده طناب رنگین، آنچه قبلاً آماده کرده اند، در گوشه شال می ریزند و گره ای بر آن زده، با یک تکان ملایم، صاحب شال را آگاه می سازند که هدیه سوری آماده است.

آنگاه شال انداز شال را بالا می کشد. آنچه در شال است هم هدیه چهارشنبه سوری است و هم فال.

اگر هدیه نان باشد آن نشانه نعمت است،  شیرینی نشانه شیرین کامی و شادمانی، انار نشانه کثرت اولاد در آینده و گردو نشان طول عمر، بادام و فندق نشانه استقامت و بردباری در برابر دشواری ها، کشمش نشانه پرآبی و پربارانی سال نو و اگر سکه نقره باشد نشانه سپیدبختی است.

در شب چهارشنبه سوري معمولاً خانواده‌ها به همراه برنج، خورشتي بنام «‌شش‌انداز» درست مي ‌كنند كه تركيبي است كه از روغن، پیاز،خرما، كشمش، گردو، تخم‌مرغ  وشیره انگور است کنار شیش انداز، رشته پلو يا زعفران پلو ( بسته به استطاعت خانواده) پخته مي‌شود . يكي از دلايلي كه مردم براي مصرف این غذا،طب گرم آن است که به خاطر شرایط اب و هوایی سرد زنجان طبخ می شود.

رحمتی مدیر کل میراث فرهنگی زنجان می ‌گوید:مجموعه آیین‌ های نوروزی از مهم ‌ترین آیین‌ های است که نزد ایرانیان گرامی داشته می ‌شود.

وی ادامه می دهد: چهار شنبه سوری نیز یکی از این آداب و رسوم است و از رسومات  این روز می ‌توان به رسم شال سالاماخ اشاره کرد این رسم کهن علاوه بر اینکه روابط بین افراد را تحکیم می ‌بخشد ارتباطات اجتماعی آن جامعه، روستا یا شهر را نقویت می ‌کند.//ن